Premiera raportu „Wolontariat, który otwiera oczy”

– Fundacji Deloitte, Stowarzyszenia WIOSNA i Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego 

Czy pomaganie sprawia, że czujemy się szczęśliwsi, czy może to szczęśliwi ludzie chętniej pomagają? Na te pytania odpowiada raport „Wolontariat, który otwiera oczy”, przygotowany przez: Fundację Deloitte, Stowarzyszenie WIOSNA (organizator Szlachetnej Paczki) i Katedrę Psychologii Klinicznej, Rozwoju i Edukacji Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. Z raportu dowiadujemy się m.in., że kobiety częściej niż mężczyźni chcą zmieniać świat na lepsze, a poziom wykształcenia ma wpływ na motywacje wolontariuszy. „Mam nadzieję, że ta publikacja stanie się początkiem rozmowy o tym, jak wspólnie tworzyć wolontariat, który nie tylko zmienia życie osób potrzebujących, ale także wzmacnia i inspiruje tych, którzy pomagają” – mówi Joanna Sadzik, Prezeska Stowarzyszenia WIOSNA.  

Pod koniec 2023 roku przeprowadzono Badanie wpływu zaangażowania w wolontariat na jakość życia na grupie wolontariuszy Szlachetnej Paczki. Twórcy raportu szukali odpowiedzi na pytania, m.in: w jaki sposób wolontariat łączy się z poczuciem satysfakcji i zadowolenia z życia, jakie mechanizmy motywują ludzi do wolontariatu i jak je odnieść do sytuacji życiowej oraz zawodowej osób, które podejmują wysiłek pomagania innym. Czy wolontariat jest uniwersalnym narzędziem do poprawy dobrostanu, relacji w grupie, rodzinie i miejscu pracy?  

„Wyniki naszych badań okazały się fascynujące i niejednoznaczne. Część z nich potwierdza dotychczasowe ustalenia, wzbogacając je o nowe wnioski; inne przynoszą świeże, odkrywcze perspektywy, które mogą stać się inspiracją dla dalszych badań” – mówi dr hab. Beata Krzywosz-Rynkiewicz, prof. UWM, Kierownik Katedry Psychologii Klinicznej, Rozwoju i Edukacji na Wydziale Nauk Społecznych UWM.  

Motywy pomagania – prezentacja wyników badania   

Wyniki badania pokazały, że skomplikowane są zarówno motywy podejmowania wysiłku wolontariatu, jak i jego wpływ na poczucie szczęścia oraz dobrostan pomagających. Badanie wyłoniło cztery grupy pomagających: wolontariusze kompensacyjni, którzy stanowią 32 proc. ankietowanych – to osoby skoncentrowane na wzmocnieniu siebie i zdobyciu nowych doświadczeń; 27 proc. to wolontariusze aktywiści – chcą zmienić świat równie mocno, jak uszczęśliwić siebie; 26 proc. wolontariusze aspiracyjni – kieruje nimi chęć zmiany ludzkiego losu i pomocy innym a przy okazji zdobycia nowych umiejętności; 15 proc. to wolontariusze asekuranci – ich motywacja dotyczy zdobywania akceptacji innych i poczucia własnego bezpieczeństwa.  

Analizując wyniki, badacze zauważyli, że kobiety mają motywacje bardziej idealistyczno-wspierające, podobnie jak osoby, które w wolontariat angażują się po raz kolejny. Osoby młodsze chcą pomagać, by uczyć się nowych rzeczy i się rozwijać; podobne motywacje kierują osobami na niższych stanowiskach zawodowych. Praca ma znaczenie dla poziomu motywacji – osoby niepracujące i nieuczące się wykazują wyższą chęć pomagania, a jej motywem jest wzmocnienie siebie i samorozwój. Na motywację do pomagania nie wpływają natomiast zupełnie miejsce zamieszkania czy kwestie niezależności finansowej. 

„W tych szarych czasach chciałem dać innym osobom światełko, promyczek nadziei, trochę serca” – mówi wolontariusz Szlachetnej Paczki. 

Osoby decydują się na wolontariat z bardzo różnych powodów. Każdemu z wolontariuszy towarzyszy też ogrom różnych emocji. Wspólne jest jedno: zmiana – czytamy w raporcie. 

Sytuacja życiowa a wolontariat 

Wyniki badania pokazują, jak bardzo różni się wpływ doświadczenia wolontariatu na osobę pomagającą w zależności od tego, z jakim nastawieniem, motywacją oraz jakimi oczekiwaniami przystępuje ona do akcji. Ten sam projekt pomocy dla jednych wolontariuszy będzie wspaniałym, budującym doświadczeniem, dla innych może być trudnym przeżyciem, a nawet rozczarowaniem.U wolontariuszy aktywistów – czyli osób, u których poprawa samopoczucia, choć ważna, nie jest jedyną motywacją – –poziom dobrostanu ogólnego wzrasta, szczególnie w obszarze satysfakcji z posiadanych relacji. „Odkąd zaczęłam pomagać i przynależeć do Paczki, moje życie jakoś tak się lepiej układa i czuję, że w końcu się spełniam, że robię coś wartościowego w życiu” – mówi wolontariuszka. 

U wolontariuszy aspiracyjnych – czyli osób, które w niewielkim stopniu zainteresowane są doświadczeniami, mającymi przynieść im osobistą korzyść czy sympatię innych – dobrostan utrzymuje się na podobnym poziomie, jak przed rozpoczęciem akcji. U wolontariuszy kompensacyjnych – osób, dla których poczucie wdzięczności i pochwały są miłe, ale nie mniej ważne jest zadowolenie z sukcesu w sferze pomagania – następuje spadek ogólnego dobrostanu w zakresie satysfakcji z relacji i rozwoju, jednak w aspekcie zadowolenia z realizacji celów, istotnie wzrasta. Wolontariusze asekuranci – osoby, których nie interesuje rozwój osobisty czy zmiana świata na lepsze – doświadczają największego spadku dobrostanu we wszystkich badanych wymiarach, a w szczególności w obszarze związanym z poczuciem samorealizacji. 

„Z doświadczeń akcji przeprowadzanych w Deloitte widzimy, że osoby biorące udział w wolontariacie są m.in. bardziej zaangażowane w zadania zawodowe czy chętniej pomagają kolegom. To również jednak wymagająca aktywność, która wiąże się z wysiłkiem i ryzykiem dużego obciążenia, dlatego powinna być dobrze zorganizowana i umieszczona w szerszym kontekście strategii biznesowej firmy. Kiedy zastanawiamy się, jak mądrze pomagać, myślimy nie tylko o tym, by nasza pomoc miała realny wpływ na życie innych, ale też o tym, jak to robić, by zadbać również o potrzeby pomagających – dać im siłę i poczucie sprawczości” – Agnieszka Mitoraj, prezeska Fundacji Deloitte Polska, liderka obszaru DEI w Europie środkowej, Partnerka Deloitte.

Czy pomaganie podnosi dobrostan? 

Badacze wyciągnęli kilka dodatkowych wniosków z powyższej analizy. Jednym z nich jest to, że nie ma prostej zależności między pomaganiem a zmianą jakości życia. Pomaganie nie zawsze i nie wszystkich uszczęśliwia. Jest to działanie oparte na zasobach osobistych (takich jak czas, wiedza, relacje czy doświadczenie) – im wyższe wykorzystanie zasobów osobistych, tym więcej zyskuje pomagający. Czynnikiem ochronnym dla pomagania jest odpowiednia motywacja – nawet jeśli osoba ma mniejsze zasoby, to motywy zorientowane na innych, zwiększają satysfakcję z życia w wyniku pomagania.  

Szlachetna Paczka to więcej niż wolontariat

Szlachetna Paczka to akcja jedyna w swoim rodzaju i więcej niż wolontariat. Osoby, które angażują się w inicjatywę, robią coś ponad przysłowiowe wrzucenie pieniędzy do puszki czy oddanie niepotrzebnych ubrań na zbiórkę. Poświęcają swój czas, poznają rodziny w potrzebie — często takie, którym zawalił się świat — oraz mierzą się z traumami innych ludzi. 

Wolontariat w projekcie Szlachetna Paczka zmienia poczucie sensu i jakości życia. Nie każdy jest jednak na to gotowy.

„Wolontariusze często podkreślają, że zaangażowanie w Szlachetną Paczkę zmienia ich podejście do życia, ludzi i problemów społecznych. Zaczynają bardziej doceniać to, co mają, i dostrzegają, jak wielką wartość ma nawet najmniejsza forma pomocy drugiemu człowiekowi. Potrafią cieszyć się drobnymi, codziennymi rzeczami, które wcześniej mogły umykać ich uwadze. Działalność wolontariacka uczy także pokory – pozwala zrozumieć, że problemy innych ludzi mogą być znacznie poważniejsze, niż mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka. Jednocześnie buduje większą wrażliwość na potrzeby drugiego i otwartość na udzielenie mu wsparcia” – mówi Katarzyna Dyka-Janusz, Menedżerka Zarządzająca Programami Społecznymi Stowarzyszenia WIOSNA. 

Premiera raportu i omówienie wyników badania

Premiera raportu odbyła się 27 lutego 2025 r. w Warszawie podczas debaty w siedzibie Deloitte. Tego dnia obchodziliśmy Światowy Dzień Organizacji Pozarządowych. W trakcie spotkania ekspertki – prof. Beata Krzywosz-Rynkiewicz z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Joanna Sadzik Prezeska Stowarzyszenia WIOSNA i Monika Matysiak-Szymańska z Talent Partner, Deloitte – omówiły kluczowe wnioski z badania.   

Metodologia badawcza: badanie zostało przeprowadzone w 2023 roku w ciągu trzech miesięcy trwania Szlachetnej Paczki na grupie wolontariuszy biorących udział w projekcie. Zostali oni ankietowani dwukrotnie – przed podjęciem działań i po ich zakończeniu. W analizie wykorzystano odpowiedzi 876 respondentów uczestniczących w obu pomiarach. Dodatkowo przeprowadzono wywiady jakościowe z wybranymi wolontariuszami, żeby lepiej poznać ich motywację i efekty psychologiczne zaangażowania wolontariackiego. Projekt został zrealizowany w ramach grantu Fundacji Deloitte Polska.